Povratak radnih migranata u Srbiju: realna očekivanja ili „wishful thinking“?

Serbia has traditionally been a country with a high emigration rate. Numerous administrative obstacles and slow economic reforms have discouraged migrants from returning and making business investments. Over the last few years there has been a noticeable effort to provide concrete assistance, introduce benefits and reliefs and stimulate return migrations, particularly of entrepreneurs and highly educated persons, by means of different strategies, legal acts, and the establishment of government agencies and non-governmental organizations. Our decade-long research on migrations has primarily focused on the so-called Gastarbeiter, as well as their descendants. We have conducted research on migrants from North-eastern Serbia, which is one of the biggest emigration zones in the country, and field research was also conducted in Vienna, the city with the most numerous Serbian diaspora in Europe, a specific population which, due to the geographic proximity between Serbia and Austria, often engages in cross-border movement and is transnationally active. As regards the studied population, return migrations to Serbia and economic investment in the country’s development are unlikely and certainly insufficient. In this paper, we will look at the classification of returnees as at their motives for a possible return, but also at the numerous reasons for staying in the host country.Srbija je tradicionalno emigrantska zemlja. Premda su se tokom proteklih decenija društvene, ekonomske i političke prilike u zemlji menjale, čini se da je odsustvo državne brige za povratnike bila neka vrsta konstante. Brojne birokratsko-administrativne prepreke i spore ekonomske reforme držale su migrante podalje od ideje povratka i poslovnog ulaganja. Poslednjih godina primetan je značajan napor da se kroz različite strategije, zakonska akta, te osnivanja vladinih i nevladinih agencija pruži konkretna pomoć, uvedu olakšice i podstaknu povratne migracije, posebno preduzetnika i visoko obrazovanih osoba. Iako je od 2010. godine zabeležen porast broja povratnika, različita istraživanja pokazuju da Srbija i dalje nije imigraciono privlačna destinacija. U fokusu naših desetogodišnjih istraživanja migracija bili su, pre svega, tzv. gastarbajteri, odnosno radnici na privremenom radu u inostranstvu, kao i njihovi potomci. To je populacija migranata koja je privlačila najmanje naučne pažnje, ali i društvene brige osim kad je reč o njihovim doznakama koje čine značajan udeo u budžetu Srbije. Istraživali smo migrante poreklom iz severoistočne Srbije, koja predstavlja jednu od najvećih emigracionih zona u našoj zemlji, a teren smo obavljali i u Beču, gradu u kome se nalazi najbrojnija srpska dijaspora u Evropi, specifična po tome što je transnacionalno veoma aktivna. Kada je reč o populaciji koju smo istraživali, povratne migracije u Srbiju i ekonomska ulaganja u njen razvoj malo su verovatna i svakako nedovoljna. U radu ćemo izneti klasifikaciju povratnih radnih migranata, kao i njihove motive za eventualni povratak, ali i razloge za ostanak u zemlji prijema